Jovan Cvijić, geograf, vizionar i istraživač, koji je postavio temelje savremene nauke u Srbiji

Vizionar, istraživač, geograf, i jedan od najvećih intelektualaca Srbije, Jovan Cvijić je svojim neiscrpnim naučno-istraživačkim radom postavio temelje savremene nauke u Srbiji, piše portal Srednje škole Edukacija.

Detinjstvo i obrazovanje

Jovan Cvijić rođen je na današnji dan  1865. godine u Loznici, kao treće dete Todora i Marije. Otac mu je bio trgovac, a majka domaćica. Često je govorio kako je na njegovo odrastanje i opredeljenje najveći uticaj imala upravo majka Marija. Zahvaljujući njenoj upornosti uspeo je da postane uvaženi akademik.

Deo svog školovanja Jovan Cvijić proveo je u Loznici, a ostatak u Šapcu i Beogradu.

Nakon završetka gimnazije bio je veoma odlučan da studira medicinu, međutim kako nije mogao da dobije stipendiju za studiranje u inostranstvu, Cvijić se opredeljuje za Prirodno-matematički fakultet u Beogradu.  Godine 1887. još kao student, Jovan Cvijić objavljuje svoj prvi naučni rad pod nazivom Prilog geografskoj terminologiji našoj.

Bio je izuzetno marljiv student, govorio je nekoliko jezika, i u potpunosti se posvetio istraživanju još tokom studija.

Nakon diplomiranja, 1888. godine započinje svoju karijeru u Drugoj beogradskoj gimnaziji, da bi potom upisao studije fizičke geografije i geologije u Beču, gde je doktorirao 1893. godine.

Das Karstphänomen – Cvijićeva doktorska teza, proslavlja ga u naučnim krugovima, i biva prevedena na nekoliko svetskih jezika. Disertacija je zasnovana na njegovom prethodnom istraživačkom radu na terenu Istočne Srbije. Nakon odbrane doktorske disertacije, Jovana Cvijića nazivaju utemeljivačem karstologije.

Jovan Cvijić kao profesor

Po povratku u Srbiju, Cvijić postaje profesor geografije i etnografije u Velikoj školi u Beogradu. Tokom svoje profesorske karijere bio je veoma posvećen  i požrtvovan profesor.

Godine 1894. osniva Geografski zavod u Velikoj školi koji je bio posvećen studentima posebno nadarenim za geografiju.

Nakon ukidanja Velike škole, nastavlja da radi kao profesor na Univerzitetu gde se ističe kao reformator predlaganjem da geografija i etnografija postanu izdvojeni predmeti.  Veliki uticaj imao je i na osnivanje mnogih fakulteta.

Zalagao se za to da školovanje traje sedam umesto osam godina, kako bi đaci mogli što pre da započnu svoj samostalan rad.

Naučno-istraživački rad

Pored geografije, Jovan Cvijić se bavio i proučavanjem geomorfologije, geologije i antropologije.  Beseda o strukturi i podeli planina Balkanskog poluostrva na osnovu geološko-tektonske građe ga je posebno proslavila u naučnim krugovima.  Zahvaljujući svom specifičnom otkriću u oblasti geomorfologije Cvijić je napravio neverovatan pomak u svetskoj nauci. Naime, u okolini Midžora Jovan Cvijić je uvideo tragove glacijacije. Pre Cvijićevog otkrića smatralo se da Stara Planina nije zahvaćena  glacijacijom.

Prva decenija njegovog rada izdvaja se kao veoma plodonosna, s obzirom da je Cvijić neumorno bio posvećen istraživanju, često je putovao, i posvetio veliki deo svog života prirodi.

Knjiga Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije je upravo plod tog mukotrpnog rada.

Prilikom čestih putovanja, Jovan Cvijić zapazio je da na Balkanu živi nekoliko potpuno različitih naroda, što ga je navelo da se dalje posveti antropogeografskom istraživanju. Iz tog istraživanja proizilazi jedno od njegovih najznačajnijih dela Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva.

Pored već navedenih istraživanja, Cvijić je zaslužan i za radove u oblasti nastanka velikih balkanskih jezera, klasifikacije planinskih sistema na Balkanskom poluostrvu, regionalne geografije, antropogeografije i etnologije Balkanskog poluostrva, stanovništva, migracija…

Deo svojih istraživanja iz demografije i antropogeografije Jovan Cvijić upotrebio je i u pregovorima o formiranju granica nakon Prvog svetskog rata.  Iz tog razloga imenovan je prvim stručnjakom za etnografske granice 1918. godine.

Jovan Cvijić preminuo je u 62. godini u Beogradu.

Priznanja

Jovan Cvijić je tokom života bio član osam akademija nauka, šesnaest geografskih društava, dva puta je bio rektor Beogradskog univerziteta. Objavio je na stotine priznatih naučnih radova.  

Dobio je počasni doktorat Karlovog univerziteta u Pragu i Sorbone u Parizu. Bio je član Češke i Italijanske akademije nauka i mnogih drugih geografskih društava. Dobio je zlatnu medalju u Njujorku za naučni rad na geografiji balkanskih zemalja, kao i zlatnu medalju Kraljevskog geografskog društva u Londonu.

17. septembra 2004. godine Narodna banka Srbije je pustila u opticaj novčanicu sa njegovim likom. Jedna vrsta šafrana je nazvana po Jovanu Cvijiću, a vrh planine Rudnik zove se Cvijićev vrh.