Klimatske promene ugrožavaju zdravlje domaćih životinja

Veliki broj novih životinjskih bolesti kojih ranije nije bilo u regionu, registrovan je i u našoj zemlji prenosi portal Klima 101. Tu se pre svega radi o vektorski prenosivim bolestima, koje pre svega zahvaljujući klimatskim promenama, šire zglavkari, insekti i krpelji, napominje u svom autorskom tekstu profesorka Ružica Trailović sa Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu.

U Srbiji se primećuju posledice klimatskih promena i treba da uspostavi mehanizme „One health“ pristupa detekciji kolektivnih faktora rizika i da omogući interdisciplinarni pristup monitoringu na stočarskim farmama, proizvodnim linijama za hranu životinjskog porekla, kao i da uklopi veterinarsku struku u nadzor šumskih, livadskih, vodenih i drugih ekoloških niša na svojoj teritoriji.

„Samo uklanjanjem podela između profesija koje se bave prirodom i zdravljem može se obezbediti rana detekcija opasnih zdravstvenih rizika koji se odnose i na krizu u lancu ishrane“, naglašava Trailović.

Kako se navodi, sve veći broj vrsta zglavkara širi sa mediteranskog suptropskog i tropskog područja na sever i severozapad i tako kolonizuju i nastanjuju prostor zapadnog Balkana.

Vektorski organizmi donose i mnogobrojne uzročnike bolesti, viruse, bakterije i parazite koji remete evolutivnu ravnotežu u osvojenom staništu i pre svega ugrožavaju populacije visoko selekcioniranih rasa domaćih životinja čiji je ogroman značaj za proizvodnju hrane. 

„Takođe veliki broj vektorski prenosivih bolesti spada u grupu antropozoonoza (bolesti koje se javljaju i kod ljudi i kod životinja), te je širenje bolesti uslovljeno bliskim kontaktom i suživotom životinja, naročito konja, pasa i mačaka i ljudi“, doaje se u tekstu.

Usled globalnog zagrevanja može se očekivati širenje i eskaliranje bolesti plavog jezika, groznice Zapadnog Nila, i druge. neophodno je prihvatiti koncept „jedno zdravlje“ (One health) koji je  multidisciplinarni pristup zdravlju i bolestima ljudi, životinja i prirodne sredine.

Među domaćim kopitarima, u poslednje vreme, sve veći značaj imaju virusi iz familije Flaviviridae koji izazivaju encefalitise (upalna stanja mozga). Rezervoar virusa u staništu su najčešće ptice, pri čemu u većini slučajeva oboljevaju kopitari i ljudi. 

To se odnosi na groznicu Zapadnog Nila, oboljenje koje je sve veći zdravstveni problem i u humanoj i u veterinarskoj medicini. Srbija se, prema podacima Evropskog centra za kontrolu zaraznih bolesti, nalazi u centru najveće zone rizika za groznicu Zapadnog Nila. Ovo oboljenje kod ljudi, konja i ptica izaziva virus Zapadnog Nila. 

Rezervoari virusa u prirodi su divlje ptice, ali se može naći i kod domaćih ptica (domaća guska), a oboljevaju konji, magarci, mule, ptice i čovek. Bolest prenose komarci, ali je virus izolovani iz drugih hematofagnih insekata i iz krpelja.

U Srbiji je kako se podseća, kod konja dokazano i prisustvo virusa krpeljskog encefalitisa koji se prenosi između krpelja roda Ixodes i malih glodara, koji se smatraju rezervoarom virusa, ali može biti prisutan i kod drugih inficiranih divljih i domaćih životinja, pa i kod čoveka.

Nije potvrđeno prenošenje bolesti direktno sa životinje na životinju ili čoveka na čoveka. Osim ujedom krpelja, mogu inficirati konzumiranjem sirovog mleka i termički neobrađenih mlečnih proizvoda.

Prisustvo Usutu virusa (USUV) dokazana u Srbiji i Hrvatskoj 2009. i 2011. godine. Specifična antitela protiv USUV su, kod divljih ptica u Srbiji, potvrđena 2012. godine, a virus je potvrđen u komarcima na području južne Bačke 2015. godine. 

Od bolesti koje se šire u populacijama domaćih papkara, javnosti je možda najpoznatija bolest plavog jezika. Poslednja pojava masovnog oboljevanja od ove bolesti je izbila 2014-2015. godine. 

Kliničko oboljenje nije konstatovano kod autohtonih ovaca, a potvrđena je kod uvezenih visokoselekcioniranih ovaca i meleza koji su delili pašnjake sa autohtonim vrstama. Kako se dodaje, može se očekivati da se ta zaraza sporadično pojavljuje, sezonski ili u godinama kada je velika brojnost komaraca i papataća.

Još jedna od bolesti koja izaziva brigu stručnjaka je nodularni (Lumpy) dermatitis – koji se pojavio tokom 2017. godine u talasu koji je zahvatio Balkan sve do Jadranske obale.

Kako se podseća, afrička kuga svinja širi se sa istoka na zapad i sever zadnjih, četiri do pet godina. Posebna opasnost postoji za uzgoj svinja moravke, resavke i mangulice koje su značajni genetički resurs Srbije i gaje se u poluotvorenim i otvorenim pašnim sistemima. 

Sve te bolesti registrovane su u Srbiji tek u poslednjih dvadesetak godina, a izmenjeni klimatski uslovi koji pogoduju širenju i opstanku vektora koji ih prenose znače da će ubuduće rasti rizik za njihovu masovniju pojavu.

U našoj zemlji se pored virusnih, sve više beleže i bakterijske i parazitske bolesti životinja čije širenje se može povezati sa klimatskim promenama. Otpornost na bolesti i metabolička adaptacija domaćih i divljih životinja su uslov za prilagođavanje na ambijent koji se menja.