Srbija kao kolonizator prema svojim prirodnim dobrima

Srbija ima zaštićena prirodna dobra u kojima se ponekad ponaša više kao kolonizator nego kao dobar domaćin. Prošle godine to je potvrdila javna rasprava o Prostornom planu Republike Srbije, kao i nedostatak volje da se neka područja zbog svojih jedinstvenih odlika stave pod poseban režim zaštite.

Posebnom uredbom, Vlada Srbije je prošle godine definisala raspored i korišćenje subvencija namenjenih za upravljače zaštićenih prirodnih dobara od nacionalnog interesa. Sredstva su obezbeđena iz državnog budžeta, a poslovi koji se subvencionišu ovom uredbom definisani su Zakonom o zaštiti prirode.

Subvencije su se odnosile na finansiranje radova, ali i drugih troškova, uključujući i zarade zaposlenih.

Navedeni ukupni iznos subvencija od 264,8 miliona dinara važi za period od 1. januara do 31. decembra 2021. godine.

Tokom aprila organizovana je javna rasprava o Prostornom planu Republike Srbije. Predstavnici civilnog sektora tada su ukazali da se ta rasprava odvija mimo očiju javnosti.

Prema mišljenju Gorana Sekulića iz Svetske organizacija za prirodu (WWF Adria), novi plan ne usaglašava brojne oblasti, dok zaštitu prirode i biodiverziteta često i ne pominje.

On je tada rekao da se u planu navodi cilj da 10 odsto teritorije Srbije čine zaštićena područja, iako bi taj udeo trebalo da ide i do 30 odsto: „I dalje to ostaje samo slovo na papiru, nismo uvereni da će se to i dogoditi, nema nikakvih smernica kako da se dođe ni i do 10 odsto.“

U planu se, prema njegovim rečima, ne pominju nikakvi dokumenti koji su u oblasti očuvanja prirode usvojeni u svetu, a zaštićena područja se često tretiraju i kao ograničenje za razvoj turizma u njima. To je, kako dodaje, kontraproduktivno i za sam održvi razvoj turizma.

Javna rasprava je završena, ali Prostorni plan i dalje nije usvojen.

Foto: Čedomir Savković/Vrhovi planine Tare

U avgustu je proglašeno zaštićeno područje Maljen u kome je naglašeno da se tamo neće graditi MHE. 

Predeo izuzetnih odlika „Maljen“, se nalazi u zapadnom delu Srbije, na severu Valjevskih planina. Obuhvata grad Valjevo sa katastarskim opštinama Divčibare, Prijezdić i Bačevci, kao i opštinu Gornji Milanovac sa katastarskom opštinom Bogdanica.

Na području Maljena utvrđeni su režimi zaštite prvog (1,08% površine), drugog (14,38% površine) i trećeg stepena (84,54% površine), preneo je tada naš portal.

Doneta je odluka o zabrani izgradnje mini-hidroelektrana (MHE) u zaštićenim područjima.

Ipak, nevladine organizacije ukazale su na problem odredbe  da „Vlada može, ukoliko se radi o projektima od opšteg interesa i nacionalnog značaja, dozvoliti izgradnju hidroelektrana na zaštićenom području“. 

Jedinstveno područje Suva Morava u Čačku i dalje čeka na zaštitu. O tome je za Novu ekonomiju govorio predstavnik udruženja Sove na oprezu, Dragiša Petrović.

Do sada je utvrđeno da na rečnom ostrvu Suva Morava i u njegovoj okolini živi 154 vrste ptica i 60 vrsta dnevnih leptirova. Zbog toga je udruženje „Sove na oprezu“ predložilo da ona psotane zaštićeno područje. Njihovu ideju podržao je Zavod za zaštitu prirode, ali je odbila lokalna samouprava jer na Suvoj Moravi planira razvoj turističke ponude. 

Foto: Dragiša Petrović/Suva Morava kod Čačka

Ispostavilo se da se za rudnim bogatstvima traga i u zaštićenim područjima. O tome je pisao BIRN.

Ispostavilo se da se ta istraživanja odnose na: Park prirode Kučaj Beljanica, Park prirode Stara Planina, Park prirode Radan, Park prirode Goliju, pa čak i Ovčarsko kablarsku klisuru koja je takođe područje pod zaštitom države.

Ispostavilo se da Zlatibor ima investitore, ali da mu nedostaju ekološki aktivisti, jer se slabo ukazuje na problem širenja divljih deponija građevinskog otpada. Slikovito objašnjenje o tome kako je Zlatibor izgledao u davna vremena, pre razvoja stočarstva dao je Marko Šćiban iz Društva za zaštitu i proučavanje ptica Srbije.

On je tada podsetio da su zlatiborski pašnjaci nekada bili pod borovim šumama koje sada pokrivaju planinske vrhove Tornik i Murtenica. Naglasio je da su ti zlatiborski vrhovi i dalje oaza nekih jedinstvenih biljnih i životinjskih vrsta.

Tokom prošle godine Svetski fond za prirodu pokrenuo je akciju protiv divlje gradnje u zaštićenim područjima.