Svi detalji renoviranja stepenica na Kalemegdanu

Poslednjih dana juna 2019. godine završena je rekonstrukcija i restauracija Velikog stepeništa na Kalemegdanu. Javnost je najpre bila ljuta kada su stepenice rušene, a onda još jednom i kada su radovi bili završeni uz komentare da stepenice izgledaju „plastično”, „veštački“ i da previše odudaraju od prethodnih na koje su Beograđani navikli. 

Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, koji je bio zadužen za projekat i konzervatorski nadzor nad izvođenjem radova, objavio je na svom portalu kako su tekli radovi i time odgovorio na pitanje: „Zašto stepenice danas izgledaju baš ovako, snežno belo, uglačano?“

Velike stepenice stare su više od 100 godina.

Kako se navodi na sajtu ove institucije, Veliko stepenište i produžetak Savskog šetališta izgrađeni su na klizištu. Prilikom bombardovanja 1941. godine prostor je bio devastiran do izvesne mere, a to se odnosi naročito na dekorativnu obradu stepeništa. Oštećeno stepenište je najverovatnije bilo obnovljeno tokom rata, u veoma pojednostavljenoj formi.

Tokom 50-ih i 60-ih godina XX veka prostor stepeništa i šetališta je zapušten. 1987. godine je doneta odluka da se pristupi radovima sanacije i restauracije i 1989. godine  je urađena statička sanacija, ponovo napravljena ograda, postavljena nova gazišta. 

Međutim izbor kamena za monolitna gazišta se pokazao kao loš. 

Naime, brački krečnjak od koga su tada urađena gazišta po svojim fizičko-mehaničkim svojstvima ne odgovara nameni. Kamen je brzo počeo da propada, zbog loše otpornosti na mraz pojavile su se mnogobrojne pukotine, koje su se vremenom uvećavale i na mnogim mestima je došlo do značajnog gubitka kamenog materijala. 

Poslednja sanacija Velikog stepeništa rađena je 2006. godine i tom prilikom su pukotine zalivene cementnim malterom, pojedine veštačkim kamenom nepoznatog sastava, dok su veći nedostaci nadomešteni pločastim kamenim zakrpama u cementnom malteru. 

Ovakav metod sanacije ubrzo je pokazao svoje loše strane, i na stepeništu su se pojavila još veća oštećenja.

UMESTO KAMENA SA BRAČA, KAMEN IZ DANILOVGRADA 

Tokom poslednjih radova koji su trajali četiri meseca izvršena je konzervacija i restauracija ograde stepeništa izgrađene od peščara i rekonstrukcija svih gazišta i podesta koji su bili izgrađeni od krečnjaka sa Brača, navodi se u izveštaju Zavoda.

Nakon uklanjanja stepenika utvrđeno da je podloga u dobrom stanju na više od 2/3 površine. 

Urađeno je ispitivanje podloge „pull off“ metodom, i doneta je odluka da se cementna košuljica ne obija, već da se uradi njena reparacija na oštećenim delovima.

Nakon detaljnog pregleda ograde, odlučeno je da se ograda neće demontirati. Potrebno je bilo uraditi restauraciju oštećenja, izvršiti čišćenje fuga i fugovanje i izraditi polomljene i nedostajuće delove. Detaljnom sanacijom svih naprslina i otvorenih fuga sprečeno je dalje prodiranje vode i kontakt sa gvozdenim ankerima čime je životni vek ograde produžen.

Stepenici su sada izrađeni od masivnih monilitnih kamenih gazišta od krečnjaka iz Danilovgrada čija fizičko-mehanička svojstva više odgovaraju našim klimatskim uslovima. Ovaj kamen je izabran u saradnji sa petrolozima kao vizuelno najpribližniji a boljih svojstava nego prethodni. 

Stepenište je pre radova bilo u izuzetno lošem stanju, imalo je brojne duboke paralelne pukotine i listalo se, mnogi delovi stepenika su bili odlomljeni i nedostajali su, tako da je stepenište bilo opasno za posetioce, navode stručnjaci Zavoda.

UMIVANJE LAVOVA

Zahtevan deo posla bilo je i čišćenje ograde i skulpture lava od prljavštine i grafita. 

Skulptura je dodatno na površini imala i naslage farbe kojom su u nestručnim intervencijama maskirani grafiti. Nakon čišćenja farbe došlo se do sloja grafita koji su prekrivali najveću površinu skulpture. Njihovo skidanje bilo je veoma teško ali je intervencija uspešno završena zbog prirode samog varijeteta kamena od koga je izrađena. 

Veći problem je bio uklanjanje grafita sa ograde, gde na pojedinim delovima grafiti nisu mogli biti potpuno uklonjeni jer su prodrli duboko u strukturu kamena.

Nakon sagledavanja svih okolnosti, odlučeno je da se celo stepenište i ograda zaštite antigrafitnim premazom kako bi u slučaju oštećenja nastalih grafitima ta zaštita mogla biti uklonjena bez trajnog oštećenja postojeće ograde i novougrađenih stepenika.

Kao dekorativni detalj koji je postojao na prvobitnom stepeništu izrađene su, prema arhivskim crtežima i fotografijama, kamene žardinjere.

PROČITAJTE JOŠ: PRVO DEMONTAŽA, PA SREĐIVANJE POBEDNIKA

VESIĆ O REKONSTRUKCIJI PIONIRA, PROTIV KOJE JE SAM ARHITEKTA