Sava Šumanović, jedan od najboljih srpskih slikara, streljan je na današnji dan 1942. godine

Na današnji dan 1942. godine ustaše u Sremskoj Mitrovici u Drugom svetskom ratu streljale su Savu Šumanovića, jednog od najboljih srpskih slikara između dva rata. 

Na Veliku Gospojinu, 28. avgusta 1942. godine, Sava je, zajedno sa još 150 Srba iz Šida, oko 6 sati ujutru, uhapšen. Kada su došli po njega zamolio ih je da se spremi, okupao se, uzeo stvari, poljubio majku u ruku i otišao zauvek, ne znajući za šta ga terete. Svi su odvedeni u Sremsku Mitrovicu gde su mučeni i potom ubijeni. Sahranjeni su zajedno u masovnoj grobnici.

Njegove velike kompozicije Doručak na travi i Pijana lađa ubrajaju se među najznačajnija dela modernog srpskog slikarstva. 

NA SLICI: KOMPOZICIJA „DORUČAK NA TRAVI“

Rođen je 22. januara 1896. u Vinkovcima, od oca Milutina, šumarskog inženjera i majke Perside rođene Tubić. Kada je imao četiri godine porodica se preselila u Šid. Gimnaziju pohađa u Zemunu, gde počinje da se interesuje za umetnost. Kasnije će se usprotiviti očevoj želji da postane advokat i 1914. u Zagrebu upisati Višu školu za umetnost i obrt. Ovu školu završava sa najboljim ocenama 1918. Tada počinje da javno izlaže svoja dela.

U svojim ranim delima, Sava insistira na atmosferi i spretno koristi bojene senke i tanke slojeve boje. Pored slikarstva, bavi se ilustracijom, grafikom i scenografijom. Slikarstvo Save Šumanovića u ovom periodu pokazuje uticaje secesije i simbolizma.

NA SLICI: BERAČICE

Jeseni 1920. Sava je otišao u Pariz i iznajmio atelje na Monparnasu. Učitelj mu je bio Andre Lot, istaknuti likovni pedagog pravca analitičkog kubizma. U Parizu se družio sa Rastkom Petrovićem, Amadeom Modiljanijem, Maks Žakobom i drugim umetnicima. Uticaji kubizma su vidljivi u ovoj ali i u kasnijim fazama slikarevog rada. Može se opravdano reći da je ovaj slikarski jezik Sava Šumanović doneo u Srbiju i da njegova dela ostaju najreprezentativniji primer domaćeg kubističkog slikarstva.

NA SLICI: KOMPOZICIJA PIJANA LAĐA

Narednih godina živi i slika u Zagrebu. Javnost i kritika ne prihvataju njegova dela, pa se iz protesta potpisuje francuskom transkripcijom na slikama. Godine 1924. piše studije Slikar o slikarstvu i Zašto volim Pusenovo slikarstvo, dela koja su polazište za razumevanje njegove estetike. Ponovo boravi u Parizu 1925, gde prihvata uticaje Matisovog slikarstva.

Godine 1927. Sava Šumanović je naslikao Doručak na travi koji je naišao na odlične kritike u Francuskoj. Nešto kasnije je za 7 dana i noći intenzivnog rada naslikao sliku Pijana lađa koju je izložio na salonu nezavisnih. Inspiracija za sliku je bila istoimena pesma Artura Remboa koja je do njega došla preko Rastka Petrovića koji mu ju je recitovao. Druga inspiracija je bila slika Teodor Žerikoa Splav Meduza. Kritičari su ovo delo dočekali sa podeljenim kritikama, a Sava je iscrpljen radom teško podneo one negativne.

Vraća se u Šid 1928, umoran od teških uslova života, rada i loših kritika. U Šidu slika sremske pejzaže. Njegovu samostalnu izložbu u Beogradu kritičari su veoma pozitivno ocenili. 

NA SLICI: LUKSEMBURŠKI PARK

Novac od prodaje slika omogućio mu je da ponovo ode u Pariz. Tu nastaju značajne slike: Luksemburški park, Crveni ćilim, Most na Seni. Ova dela karakteriše poetski realizam i umjereni koloristički ekspresionizam.

Šumanovićeva dela iz poznijeg perioda se odlikuju svetlim bojama, i lirskom atmosferom. Svoj stil, koji sam naziva „kako znam i umem“, prilagođava motivu.

Po povratku u Šid, 1930, slika lokalne pejzaže i aktove. Tri godine radi na ciklusu velikih platana Šiđanke, a kasnije na ciklusu Beračice, posvećenom berbi grožđa.

NA SLICI: ŠIĐANKE

Za vreme Drugog svetskog rata Šid ulazi u sastav Nezavisne Države Hrvatske i ćirilica je zabranjeno pismo, pa se Sava iz proteste ne potpisuje već samo označava godinu nastanka slike.

NA SLICI: MODEL U ENTERIJERU

„Razvojne mogućnosti u njemu nije moglo uništiti vreme, ni bolest, a nisu prestajale ni kasnije. Taj potencijal ostao je u njemu sačuvan do kraja zivota. Smrt ga je zatekla u času kada je očito sledio neki novi skok u njegovoj umetnosti.“

Njemu u čast ustanovljena je slikarska nagrada Sava Šumanović.

NA SLICI: DUBRAVKA