Nije čisto ni na papiru, ni na ulici

Opština Veliko Gradište, u kojoj se nalazi Srebrno jezero, planirano da bude uzdanica srpskog turizma, postala je primer kako se u osnovi dobra ideja – da se komunalne usluge povere privatnom preduzeću – pretvorila u totalno problematičan posao, u kome je opština oštećena, meštani gnevni do krajnosti, a privatno preduzeće sumnjivo, ali uporno u nameri da naplati svoje loše usluge. A trebalo je sve obrnuto

Vlasti u opštini Veliko Gradište su se smenile, a dugovi građana i njihovi problemi su ostali. Kao i sumnje u korupciju i brojne nezakonitosti. Povod za istraživanje „Nove ekonomije“ je ovaj konkretan slučaj, a suština je naša želja da ispitamo na koji se način sklapaju ugovori između pojedinih državnih institucija i privatnih kompanija, na očiglednu štetu države i građana, a bez ikakve odgovornosti.

Na adrese ljudi u opštini Veliko Gradište stižu platni nalozi sa troškovima izvršitelja za neplaćene troškove odlaganja smeća, koje šalje firma Spider Serbia, a kojoj građani, vikendaši i preduzetnici odbijaju da plate zbog, kako kažu, neprimereno visokih iznosa za komunalije i loše usluge. Ne postoji dovoljan broj kanti za otpatke ni kontejnera, što je elementarna usluga koju je ta firma u obavezi da pruži meštanima, a kad ne može da naplati potraživanje, onda pleni imovinu seoskim domaćinstvima, uglavnom poljoprivredne mašine, što izaziva neverovatan revolt kod stanovništva, ukazuju članovi Skupštine opštine.

Prema podacima iz Agencije za privredne registre, firma Spider Serbia osnovana je svega 12 dana pre nego što je sklopila ugovor sa opštinom Veliko Gradište, pa je zanimljivo videti na osnovu kojih kriterijuma je izabrana na konkursu i zašto su građani i privrednici nezadovoljni njihovom uslugom. Zapravo, opština je sklopila Ugovor o poveravanju obavljanja komunalnih delatnosti sa konzorcijumom Spider Serbia, Spider enviromental services iz Grčke  i Depo sistem iz Novog Sada 2009. godine, bez raspisanog tendera i poštovanja Zakona o javnim nabavkama.

Dakle, konzorcijum je dobio posao kao najbolji ponuđač na konkursu za poveravanje komunalnih delatnosti i postupak je sproveden u skladu sa odredbama Zakona o komunalnim delatnostima, s tim što sagovornici „Nove ekonomije“ ukazuju da je ponuđač trebalo da se odabere na transparentniji način, primenom Zakona o javnim nabavkama. Ovako postoje osnovane sumnje da je narušena konkurencija na tržištu i ugovoreni mnogobrojni ustupci koje bi firma dobijala od opštinskog rukovodstva, ističu u Skupštini opštine.

Naime, ugovor sa konzorcijumom tadašnja lokalna vlast (predsednik Živoslav Lazić) potpisala je 27. 7. 2009. godine, a preduzeće Spider Serbia je osnovano 15. 7. 2009. godine i registrovano u Borči, sa osnivačkim kapitalom od 46.000 dinara, a kasnije je dokapitalizovano sa 12,8 miliona dinara. Ugovor sa opštinom je potpisan na period od 25 godina i predviđa investicije te firme od 2,9 miliona evra, od kojih je do sada uloženo 760.000 evra. 

U toj priči, važno je spomenuti da je pre konzorcijuma tu komunalnu uslugu obavljalo JKP Standard, koje je danas u teškim finansijskim problemima, naročito nakon odluke lokalnih vlasti da ga izumu iz tog posla (kao i drugih usluga koji su prepušteni privatnim izvođačima) i trenutno se nalazi pred stečajem.

Garancije iz budžeta

Analiza konkursne dokumentacije, zatim ugovora, prigovora i žalbi građana i preduzetnika pokazuje da je ugovor napisan na štetu i lokalnog budžeta i građana. Takvu ocenu potvrđuje i sadašnje rukovodstvo opštine, navodeći da su takve posledice pokušali da saniraju pa su napravili aneks ugovora, u kojem su izbrisali određene stavke koje su pretile da opterete opštinski budžet. Da sumnje u korupciju ima, potvrđuje i to da ugovor pre potpisivanja nije pogledao nijedan pravnik opštine (pravobranilac, načelnik uprave), što inače potvrđuje za „Novu ekonomiju“ Dragan Milić, predsednik opštine Veliko Gradište. On je na to mesto došao nakon smene Živoslava Lazića, koji je potpisao sporni ugovor. Da bismo izbegli političke konotacije, nećemo iznositi ko je tu iz koje partije.

U tom dokumentu posebno „bode oči“ stavka da se nenaplaćene obaveze naplaćuju novcem iz budžeta opštine. Tako u članu 27. ugovora piše: „U slučaju da je procenat naplativosti za odnosni mesec ispod 90 odsto od ukupnog broja korisnika u kategoriji stanovništva, ustupilac (opština) je dužan da izvršiocima isplati iznos koji čini razliku ukupno naplaćenog iznosa i 90 odsto ukupnog broja stanovnika“. Taj član je kasnije u aneksu ugovora izbrisan. Takođe, problematično je da broj stanovnika koji je definisan ugovorom iznosi 26.500, dok Milić kaže da je time data garancija za toliki broj stanovnika, koje opština nikad nije imala. Broj su uvećali čak za pet ili šest hiljada ljudi koji se nalaze na privremenom radu u inostranstvu, sa ciljem da za nepostojeći broj stanovnika opština plaća račune, ukazuju u Skupštini opštine.

„Jedna lepa ideja da se sa čitave teritorije opštine i iz samog grada i svih 25 naselja i naselja Beli Bagrem (poznata turistička destinacija na Srebrnom jezeru) sakuplja smeće, trapavo je odrađena, jer o tome nije imala informaciju nijedna mesna zajednica. Ugovor je sačinjen, po našoj proceni, po dosta nepovoljnim uslovima za korisnike usluga i onda su neka domaćinstva imala zaista velike račune, pa su ljudi odbili da plaćaju, dugovi su se nakupili i iznosili su i po nekoliko desetina hiljada dinara“, kaže Milić.

Posle niza pregovora napravljen je aneks 1 ugovora, gde su donekle, kako on kaže,  ispravljeni nepovoljni uslovi, promenjena je cena, skinuta je garancija budžeta, otpisane kamate do tog momenta, dogovoren reprogram dugova na šest rata, što je bilo samo delimično ublažavanje problema. „Trenutno smo u završnoj fazi pregovora za poboljšavanje uslova i potpisivanje novog Aneksa, o čemu ćemo razgovarati na narednoj skupštini“, kaže on. 

Drugi ponuđači

Postupak ustupanja posla na lokalu izgledao je ovako: na javni poziv opštine javio se konzorcijum koji čine Spider enviromental services iz Grčke i Depo sistem iz Novog Sada i opštinsko veće usvojilo je njihovu ponudu kao najbolju 13. jula 2009. a da se pritom nigde u odluci ne spominje Spider Serbia, jer je ta firma tek kasnije osnovana kao kćerka grčke firme, ukazuju opštinari.

Osim konzorcijuma, na javni poziv odazvala su se još dva ponuđača: A.S.A. Eko iz Lapova i Trojon&Fischer Eko iz Petrovca.

U firmi Trojon&Fischer Eko kažu da su u više navrata ukazivali na ogroman broj nezakonitosti u sprovođenju ovog postupka. Ukazali su, takođe, na nerealno visoku cenu koju je dao odabrani ponuđač, dok oni sa povoljnijom ponudom nisu prošli na konkursu. Dejan Simić, direktor firme Trojon&Fischer Eko, smatra da zbog takve odluke opštine najviše trpe građani, jer će plaćati visoku cenu komunalne usluge, a posao je inače poveren firmi koja nema nikakvog iskustva u ovoj delatnosti. Ponuđena cena prilikom sakupljanja ponuda bez PDV-a za stanovništvo po članu domaćinstva iznosile su: A.S.A. Eko 1,04 evra, Spider enviromental services i Depo sistem 1,3 evra,  Trojon&Fischer Eko 0,82 evra.

Prilikom javnog konkursa, Simićeva firma u ponudi je navela da planira u prvoj godini investiciju u opremu i mehanizaciju u iznosu od 511.000 evra, u drugoj godini 218.500 evra, u trećoj 100.000 evra, u četvrtoj godini 120.000 evra i u desetoj 200.000 evra za izgradnju centra za separaciju komunalnog otpada.

Za razliku od preduzeća Spider Serbia koje nema iskustva u ovoj delatnosti, već se pozivaju na znanje i renome njihove firme u Grčkoj, Trojon&Fischer Eko priložio je na konkursu fotokopiju zaključenih ugovora u opštinama u kojima već radi, a to su: Žagubica, Žabari, Malo Crniće, Smederevska Palanka.

U Skupštini opštine Veliko Gradište kažu da su pre četiri godine bili svesni  nezakonitih radnji brojnih učesnika u ovom poslu i doneli odluku o poništavanju  izbora najboljeg ponuđača. Iste godine opštinski pravobranilac podigao je tužbeni zahtev pred Višim sudom u Požarevcu za utvrđivanje ništavnosti ugovora u celini. Nakon toga, potpisan je raskid ugovora o konzorcijumu (2011) i iz tog posla je izašla firma Depo sistem, čiji je direktor Goran Čabardi.

Nastavak teksta možete pročitati u četrnaestom broju štampanog izdanja časopisa „Nova Ekonomija“