BIRN: U potrazi za zlatom na meti i zaštićena područja

Na nekoliko lokacija u Srbiji koja su zaštićena prirodna područja istražuju se eventualna nalazišta plemenitih metala, piše BIRN. Srbija ima 471 zaštićeno područje, ukupne površine 678.237 hektara, ali granice tih oblasti nisu nužno prepreka za rudarska istraživanja i otvaranje novih rudnika, navodi se u tekstu. 

Prema podacima Ministarstva rudarstva i energetike, na više lokacija širom Srbije, koja su okarakterisana kao zaštićena, izdate su dozvole za istraživanje tla. U većini slučajeva reč je o potrazi za zlatom, a nadležno ministarstvo tvrdi da je sve po zakonu.

BIRN navodi da je do podataka o geološkim istraživanjima došao metodom preklapanja mape zaštićenih područja i mape geoloških istraživnaja.

Rudarska istraživanja se vrše u Nacionalnom parku Đerdap, Parku prirode Kučaj Beljanica, Park prirode Stara Planina, Parku prirode Radan, Parku prirode Golija, Predelu izuzetnih odlika Ovčarsko-kablarska klisura.

Posmatrajući od severa Srbije ka jugu, prvo zaštićeno područje na čijim delovima se sprovode istraživanja je Nacionalni park Đerdap. Uz njegove granice i unutar njih, na nekoliko područja se izvode istraživanja zlata i bakra, a površina nekih je 10.000 hektara.

U tom delu u istraživanja je uključeno više firmi: Tara Gold, Konstantin Resources i Golden Age Resources, registrovanim Beogradu.

Granice dva istražna prostora zadiru u Park prirode Kučaj Beljanica, koji se najvećim delom nalazi u opštini Despotovac. Na prvom, istraživanja zlata sprovodi firma Avala Resources iz Beograda.

Reč je o području površine od 3.583 hektara, čiji najveći deo se nalazi upravo unutar tog zaštićenog područja.

Na ovaj deo naslanja se područje na kome je dozvolu za istraživanja dobila firma Tilva iz Beograda, čiji deo se takođe prostire preko zaštićenog područja.

Rudnih istraživanja nije pošteđen ni Park prirode Stara Planina. U ovom planiniskom masivu, na površini od 4.644 hektara, se istražuju rude bakra i zlata, a njen najveći deo se nalazi upravo u parku prirode. Dozvola za to izdata je firmi Alin Do Exploration, registrovanoj u Beogradu.

Na zapadne granice Parka prirode Radan praktično se naslanjaju poligoni na kojima su dozvoljena rudna istraživanja, ali su pojedini od njih duboko unutar ovog zaštićenog područja prirode. U sred njega nalazi se poligon površine 2.730 hektara, na kome je firma Golden Age Resources iz Beograda dobila dozvolu za istraživanje zlata i bakra. 

Nešto južnije, na zaštićenom delu Radana se nalaze dva poligona ukupne površine od skoro sedam hiljada hektara na kojima firma Metalfer ima dozvolu za istraživanja ruda cinka, olova, zlata i srebra. Najveći deo površine ovih poligona je unutar granica Parka prirode Radan.

Netaknut, kad je reč o rudnim istraživanjima, nije ostao ni Park prirode Golija. Poligon površine 8.629 hektara na kome za olovom, cinkom,  bakrom, zlatom i antimonom traga firma Rockstone Group iz Kaća velikim delom se rasprostire preko pomenutog zaštićenog područja prirode.

Ovčarsko kablarskoj klisura, koja je svrstana kao Predeo izuzetnih odlika, skoro da je cela prekrivena poligonom za istraživanje ruda. Reč je o prostoru ukupne površine od skoro deset hiljada hektara, čiji dobar deo je unutar zaštićenog područja. Dozvolu za istraživanje zlata, srebra, bakra i drugih metala dozvolu na ovom području je dobila firma Konstantin Resources, registrovana u Beogradu. 

Za sada je ne trese zlatna groznica: Nacionalni park Tara, foto: Čedomir Savković

„Bez obzira na zakonska rešenja, mislim da zaštićena prirodna područja ne bi trebalo koriste za privredne aktivnosti. Srbiji je ionako pri začelju u Evropi, kad je reč o površini zaštićenih područja. Trebalo da bi se barem očuva to što imamo, a da se zarada od zaštićenih područja bazira na održivom turizmu“, ocenjuje Dejan Zagorac iz organizacije Eko centar.

Iz Ministarstva rudarstva odgovaraju da je pre izrade projekta geoloških istraživanja podnosilac zahteva dužan da pribavi akt o uslovima za izradu projekta i izvođenje planiranih geoloških istraživanja. Te papire izdaje Zavoda za zaštitu prirode i nadležnog i Zavoda za zaštitu kulturnog nasleđa ili drugi nadležni organ. 

U Zavodu za zaštitu prirode Srbije kažu da se nadležnim zakonom „u režimima zaštite prvog i drugog stepena zabranjuje eksploatacija mineralnih sirovina, dok se u režimu zaštite trećeg stepena ograničavaju eksploatacija i primarna prerada mineralnih sirovina“, bez preciziranja da li se ova ograničenja odnose i na rude. 

Svako zaštićene područje, u praksi, uglavnom je podeljeno u više zona zaštite, tako da je u pomenutim slučajevima teško precizno razgraničiti koji su režimi na snazi na mestima na kojima su dozvoljena rudna istraživanja.

„Promena granica je moguća isključivo prilikom izrade revizije studije zaštite, nakon novih naučno-stručnih saznanja o prirodnim, kulturnim i predeonim prednostima, a u cilju poboljšanja i unapređenja zaštićenih područja“, poručuju iz Zavoda za zaštitu prirode.

Takođe, iz ove ustanove navode da oni nisu nadležni za kontrolu sprovođenja odobrenih projekata u zaštićenim područjima ili za intervencije u slučaju ilegalnih radova, već da je to delokrug nadležnih inspekcija.

„U odnosu na izdata rešenja, određeni investitori su podnosili žalbe na njih.  Zavod ne vodi nijedna sudski spor u vezi sa navedenim aktivnostima“, zaključuju iz Zavoda za zaštićena područja.