Nemačka vraća srpskim Jevrejima umetnička dela koja su im nacisti oteli

U umetničkoj kolekciji nemačke vlade se, kako se smatra, nalazi još oko 2.500 dela koja su nacisti oteli njihovim vlasnicima – najčešće Jevrejima. To je preneo tabloid Bild pozivajući se na Ministarstvo finansija.

Veliki deo umetničkih dela koja su opljačkali nacisti nalazi se u muzejima, a ponešto i u zgradama federalnih vlasti ili umetničkom depou u Berlinu.

Nemačka se 1998. tzv. Vašingtonskom izjavom obavezala da će naći vlasnike opljačkanih dela i da će ih vratiti naslednicima. U 20 godina, to je uspelo samo u slučaju 54 slika i umetničkih predmeta. Trenutno su, prema Bildu, u toku pregovori o vraćanju još dvanaest umetničkih objekata opljačkanih u Drugom svetskom ratu.

U posedu vlade se nalazi oko 48.000 dela: pored slika i skulptura, tu su i instrumenti, nameštaj, porcelan, stare knjige, kovanice i poštanske marke. Više od 10.000 tih umetničkih dela potiče iz vremena nemačkog Rajha, a oko 6.000 njih je bilo u posedu DDR. Najviše umetničkih dela je u vlasništvu ministarstava finansija i spoljnih poslova. List piše da 588 dela, među kojima su slike Maksa Libermana, Marka Šagala, Emila Noldea i Pabla Pikasa, pripada kancelarskom uredu.

„U principu, umetnička dela koja su opljačkali nacisti bi u svakom slučaju trebalo da budu vraćena“, naglasilo je državno Ministarstvo kulture. Dodavši da to važi posebno za institucije federacije, jer ministarstva predstavljaju posebne uzore.

Državna ministarka za kulturu Monika Griters je pre nekoliko dana vratila još jednu sliku iz zbirke Kornelijusa Gurlita porodičnim naslednicima bivšeg jevrejskog vlasnika (naslovna fotografija). Ona je u Berlinu predala sliku francuskog slikara Tomasa Kutira Portret mlade žene koja sedi porodici političara i antinaciste Žorža Mandela – kako je to saopštila nemačka vlada. Slika je još 2017. identifikovana kao Mandelovo vlasništvo na osnovu mikroskopski male rupe na platnu koja je popravljena.

Kornelijus Gurlit je veliku zbirku slika godinama krio u svom stanu u Minhenu i kući u Salcburgu. Njegov otac Hildebrand Gurlit je u vreme nacionalsocijalističkog režima u Nemačkoj, bio jedan od četiri poznata trgovca umetničkim predmetima koji su u čitavoj Evropi i okupiranim područjima kupovali, ali i vršili plenidbe umetnička dela za planirani Firerov muzej u Lincu, u Austriji.

Nacisti su između 1933. i 1945. oteli umetnička blaga mnogobrojnim, uglavnom jevrejskim vlasnicima. Procenjuje se da ima oko 600.000 takvih objekata. Mnogi se još uvek nalaze u muzejima i privatnim zbirkama.

Među opljačkanim delima su i umetnički predmeti čiji vlasnici su bili Jevreji sa teritorije Srbije. Do proleća 1942. je ubijeno više od 80 odsto takvih Jevreja (njih oko 13.000). Sva njihova imovina – pokretna i nepokretna – bila im je oduzeta.