Kako reke zagađuju vazduh?

Reke prirodno sadrže organsku materiju koja potiče iz kopnenih ekosistema i koju razgrađuju mikroorganizmi iz vode, prenosi portal Klima 101. Razlaganjem lišća i granja koje završi u rekama nastaju gasovi sa efektom staklene bašte, koji utiču na klimatske promene.

Kako za ovaj portal piše Gordana Pucar Milidrag sa Prirodno matematičkog fakulteta (PMF) u Novom Sadu tako nastaje azot-suboksid (N2O), poznatiji i kao „gas smejavac“, jedinjenje sa snažnim efektom staklene bašte.

Količina proizvedenog azot-suboksida iz ovih procesa povećana je, između ostalog, u uslovima niske koncentracije kiseonika.

Metan (CH4), sa druge strane, nastaje tokom mikrobiološke razgradnje organske materije u uslovima u kojima kiseonika nema, na primer u sedimentu; kasnije značajan deo proizvedenog metana može da oksiduje u ugljen-dioksid (CO2), najpoznatiji gas sa efektom staklene bašte. 

S obzirom na to da se u toku dana paralelno odvija i proces fotosinteze u vodi, deo emitovanih gasova staklene bašte se upija.

Međutim, kako je dostupnost svetlosti ograničavajući faktor za fotosintezu, u oblastima koje su zasenčene ili u kojima je boja vode tamnija, dolazi do manje fotosinteze, a samim tim i veće emisije CO2.

Na emisiju gasova staklene bašte utiču i drugi procesi koji se prirodno dešavaju u vodenima ekosistemima, kao što su promene temperature vode, spiranja sa površine zemljišta, sezonske poplave, ali i ljudi.

„Štaviše, neki danas dostupni podaci ukazuju da je ljudski uticaj presudan, pre svega zbog ispuštanja otpadnih voda u reke“, dodje se u tekstu.

U istraživanju koje su sproveli naučnici sa Kineskog univerziteta u Hongkongu, a u kojem su ispitivali različite rečne tokove u okolini ove azijske metropole, otkriveno je značajno pravilo da su zagađene reke imale znatno veće koncentracije gasova staklene bašte nego one čistije, 2,2 puta više ugljen-dioksida, 1,5 puta više metana i 4 puta više azot-suboksida. 

Komunalni i industrijski otpad dovodi do povećanih koncentracija elemenata kao što su azot i fosfor, različitih organskih materija, kao i stvaranja tzv. anoksičnih uslova (bez kiseonika). Takođe, zagađenje negativno utiče i na proces odvijanja fotosinteze u vodnim telima, jer smanjuje količinu dostupne svetlosti.

Ljudske aktivnosti najviše su izmenile reke koje teku kroz urbana područja – branama, promenom zemljišta, kanalizacijom. Zatvaranje brane može da poveća vreme zadržavanja vode, zarobi sediment, ubrzati potrošnju kiseonika i razvoj anoksičnih uslova koji utiču na proizvodnju gasova staklene bašte.

U Srbiji Veliki bački kanal spada u najzagađenije vode u Srbiji i predstavlja takozvanu crnu tačku Evrope, pre svega zbog toga što se u njega ulivaju otpadne vode iz različitih izvora: farmi svinja, industrije i okolnih naselja.

To zagađenje preko Tise i Dunava dospeva čak do Crnog mora.

Daleko južnije, sa druge strane Dunava, teče Borska reka, takođe jedna od najzagađenijih reka u zemlji, u kojoj usled rudarenja, kao i ulivanja neprečišćenih komunalnih i industrijskih voda, života više i nema.