Valjevski Rajac proglašen za zaštićeno područje: Zabranjuje se gradnja gondole i rudarenje

Predeo Rajca, koji se nalazi na istočnom delu oboda Valjevskih planina, stavljen je pod zaštitu države i proglašen za Predeo izuzetnih odlika druge kategorije, odnosno „od velikog značaja“. Titula koju je dobio Rajac znači da se na tom mestu ne smeju graditi javna skijališta ili gondole, zabranjuju se površinska i podzemna eksploatacija mineralnih sirovina, otvaranje majdana tehničkog kamena – zapravo bilo kakvih istraživanja koja podrazumevaju bušotine, raskope i slično.

Predeo izuzetnih odlika „Rajacˮ, nalazi se na teritoriji opštine Ljig i opštine Gornji Milanovac, a njegova površina iznosi 1.771 hektar.

Od tog broja 30,5 odsto je u državnom vlasništvu, a 65 odsto u privatnom.

„Predeo izuzetnih odlika ‘Rajac’, stavlja se pod zaštitu u cilju zaštite i očuvanja: izuzetnih predeonih karakteristika, položaja u regionu sa ambijentalnim i ekološkim značajem, simbola regiona u odnosu na istorijski značaj i prirodne i kulturne vrednosti, autentičnosti prirodnih karakteristika, sadržanih u reljefu, geologiji i hidrogeologiji, klimi i živom svetu“, navodi se u Uredbi kojom je Rajac postao zaštićeno područje.

Kako se navodi u istom dokumentu, predeo Rajca je po svojim odlikama najatraktivniji predeo Valjevskih planina, a karakterišu ga dva značajna objekta hidrološkog nasleđa Srbije – snažno kraško vrelo Ljiga i izvorište Dičine.

Vegetaciju ovog predela čine površine obrasle šumama i livadama, sa razvijenim različitim tipovima šumske vegetacije.

U nižim delovima, javljaju se zajednice hrastova, pre svega, sladuna i cera, dok se na većim nadmorskim visinama smenjuju se hrastove šume (cer, kitnjak i grab, kitnjak).

Dodaje se i da livade i pašnjaci Predela izuzetnih odlika „Rajacˮ, predstavljaju izuzetan resurs, dok su biljni i životinjski svet raznovrsni i u kojima se nalaze mnoge zaštićene vrste.

Najveći broj vrsta (65) je strogo zaštićen, dok 16 vrsta ima status zaštićene divlje vrste. Takođe, na ovom području je evidentirano i 14 vrsta ptica sa dodatka i Direktive o pticama.

Faunu sisara na ovom području, stalno ili povremeno nastanjuje oko 51 vrsta, što čini nešto više od polovine vrsta koje su do sada na bilo koji način registrovane na teritoriji Srbije.

Najbrojniju grupu čine slepi miševi (sa 19 prisutnih vrsta).

Šta se sme, a šta ne sme raditi na Rajcu?

Na području Predela izuzetnih odlika „Rajacˮ, utvrđuju se režimi zaštite prvog, drugog i trećeg stepena, pa samim tim postoje tačno propisane aktivnosti koje se mogu vršiti.

Ovim područjem će, kako se navodi u Uredbi, upravljati Turistička organizacija Ljig, koja će u skladu sa zakonom utvrditi i visinu naknade za korišćenje ovog javnog dobra.

Režim zaštite trećeg stepena obuhvata površinu od oko 657 hektara, odnosno preko 37 odsto ukupne površine „Rajca“.

Na ovom području se zabranjuje se izgradnja industrijskih objekata, objekata za proizvodnju obnovljivih izvora energije u komercijalne svrhe, izgradnja poljoprivrednih i drugih privrendnih objekata komunalne, saobraćajne i energetske infrastrukture čije građenje, rekonstrukcija ili rad može negativno da utiče na kvalitet vode, zemljišta, vazduha, šuma, živog sveta ili pak lepote predela i narušiti ambijentalne vrednosti dobra i njegove okoline.

Na ovom području se zabranjuje i obrazovanje deponija, izgradnja brana, izgradnja skijališta, gondola i objekata visinskog prevoza, ali i izgradnja i rekonstrukcija stambenih, ekonomskih i pomoćnih objekata poljoprivrednih domaćinstava ili vikend objekata izvan građevinskog područja za koja nisu doneta planska dokumenta.

Ovde je Uredbom zabranjena i eksploatacija mineralnih sirovina u zonama neposredne i uže zaštite izvorišta vodosnabdevanja, u blizini naselja ili turističkog područja, na području ili u blizini zaštićene okoline nepokretnih kulturnih dobara, otvaranje majdana tehničkog kamena i izgradnja manjih objekata koji služe za sakupljanje i skladištenje neopasnog otpada.

Na području trećeg stepena na Rajcu se ne smeju graditi ni septičke jame propusnog tipa niti se ispuštati otpadne vode u vodotoke i zemljište, ne smeju se seći šume osim u slučajevima propisanim zakonom kojim se uređuju šume.

Na području režima zaštite drugog stepena ne smeju se postavljati table i druga obaveštenja na stablima drveća, nekontrolisano sakupljati lekovito bilje, niti sakupljanti, oštetiti, hvatati, ubijati i uznemiravati sve vrste biljaka i životinja iz pravilnika kojim se propisuje proglašenje i zaštita strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.

U neposrednoj blizini gnezda retkih i ugroženih strogo zaštićenih vrsta ptica i mesta razmnožavanja drugih retkih i ugroženih divljih vrsta životinja je zabranjeno postavljanje osmatračnica i vidikovaca za posetioce.

Ovde je takođe zabranjeno da se upotrebljavaju insekticidi u poljoprivredi primenom metoda integrativne i biološke zaštite useva.

Radovi i aktivnosti na području prvog stepena zaštite ograničavaju se samo na naučna istraživanja i praćenje prirodnih procesa, kontrolisanu posetu u obrazovne, rekreativne i opštekulturne svrhe, kao i sprovođenje zaštitnih, sanacionih i drugih neophodnih mera u slučaju požara, elementarnih nepogoda i udesa, pojava biljnih i životinjskih bolesti i prenamnožavanja štetočina, uz saglasnost Ministarstva za zaštitu životne sredine.

Procenjuje se da na Rogozni ima preko 150 tona zlata